دندانپزشک تجربی
در جامعه ما بسیارند کسانی که با عنوان‌های مختلف دندانپزشک تجربی ، کمک‌دندانپزشک تجربی ،دندانساز تجربی و… به فعالیت در حرفه دندان‌پزشکی اشتغال دارند .
در سال‌های دوری که هنوز دندان‌پزشکی نوین در ایران وجود نداشت و تعداد دندانپزشکان اندک بود ، برخی افراد به صورت تجربی و سپس با همان معدود دندان‌پزشکانی که در حوزه بهداشت و درمان حضور داشتند ، کار و تجربیاتی کسب می‌نمودند . دندانپزشک تجربی به‌دلیل خلا شدید افراد تحصیل‌کرده و متخصص در جامعه، این اقبال را یافتند تا سال‌ها بدون رقیب در حوزه دندان‌پزشکی فعالیت کنند .
با افزایش تدریجی جمعیت دندانپزشکان و تداخل کاری با کمک‌دندان‌پزشکان تجربی ، به‌طور طبیعی زمزمه‌های حذف این گروه آغار شد . اما کمک‌دندان‌پزشکان تجربی که سالیان متمادی در این رشته فعالیت داشتند و آینده کاری خود را در معرض خطر می‌دیدند، با مراجعه به مراجع قانونی و پیگیری حقوق کاری خویش، تمام نفوذ و روابط خود را به کار گرفتند تا سرانجام در ۲۲ بهمن ماه سال ۵۳، مجلس شورای ملی و در ۸ اردیبهشت ماه سال ۵۴، مجلس سنا را مجاب به تصویب قانونی کنند که بر مبنای آن کمک‌دندان‌پزشکان تجربی به رسمیت شناخته شدند و زمینه برای اخذ مجوز رسمی کار این گروه فراهم شد.
در حالی که پیش‌بینی این بود با گذر ۲ تا ۳ دهه و بازنشستگی تدریجی این افراد، دیگر رده شغلی‌ای به نام دندانپزشک تجربی در کشور موجود نباشد. پس از انقلاب اسلامی نیز گروهی از همین افراد با تلاش و پیگیری حقوقی خود مصوبه قبلی را برای اجرای مجدد احیا کردند و در پناه آن، جمع دیگری نیز به این گروه افزوده شدند!
وظایف و اختیار‌های دندانپزشک تجربی طبق قانون مشخص شده است و آنان تنها مجاز به انجام درمان‌های دندان‌پزشکی زیر هستند:
▪ پر کردن پوسیدگی‌های سطحی دندان (بدون داشتن اجازه انجام درمان ریشه)
▪ کشیدن دندان در موارد اورژانس (بدون حق کشیدن دندان عقل و ریشه‌های پنهان در لثه)
چهار دلیلی که باعث می شود برخی بیماران، دندانسازان را به دندانپزشکان ترجیح بدهند
باورهای غلط
بسیاری از مردم اعتقاد دارند که دندانسازان تجربی چون دارای سابقه کار چند ساله در این زمینه هستند، در نتیجه کار بهتری به بیماران خود ارایه می‌کنند. دندانی که توسط یک دندانساز تجربی ساخته می شود معمولا زدگی ندارد و بدون آنکه در لثه ایجاد زخم، قرمزی یا آزردگی کند بیمار آن را بسیار راحت در دهان می گذارد.
در صورتی که حاصل کار دندانپزشکان، مخصوصا در روزهای اول پس از تحویل پروتز ، ممکن است بیمار را آزرده کند . کسب رضایت بیماران توسط دندانساز البته فرمول ساده‌ای دارد و آن کوتاه کردن لبه‌های پروتز است .
در حالی که دندانپزشکان با چند سری قالب‌گیری تلاش می‌کنند تا لبه‌های پروتز بیشترین تطابق را با عمق لثه بیمار داشته باشد، می‌توان لبه‌های لثه را به صورتی کوتاه کرد که هنگام فانکشن عضلات دهان و صورت هیچ‌گونه فشاری را تحمل نکنند و در نتیجه زخمی ایجاد نشود. لزوم مراجعه به فردی که در زمینه درمان‌های دندان‌پزشکی دارای تحصیلات آکادمیک است هنوز برای بسیاری از مردم شناخته شده نیست. حتی بسیاری از آنها میان خدماتی که از سوی یک دندانپزشک و دندانساز ارایه می‌شود تفاوتی نمی‌بینند!
ارزان بودن خدمات آنها
متوسط قیمتی که دندانپزشکان برای ساخت پروتز دو فک توسط بیماران اخذ می‌کنند رقمی میان ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است در حالی که حتی می‌توان با رقمی معادل ۵۰ هزار تومان در مطب یک دندانساز صاحب یک دست‌دندان شد!
در پژوهش انجام شده در حالی تنها ۴۰ درصد افراد اعتماد خود را به دندانساز تجربی عنوان داشته‌اند که ۶۰ درصد ایشان به کار دندانپزشکان اعتماد بیشتری دارند. از این مساله چنین برمی‌آید که اگر روزی مشکل اقتصادی مردم رفع شود و میزان درآمد آنها در حد قابل قبولی باشد، دندان مصنوعی‌ای که از روی علم و آگاهی ساخته شده باشد، ارزش بیشتری برای ایشان خواهد داشت
تحویل زودهنگام دندان مصنوعی
مبانی علم پروتز دندان چند مرحله قالب‌گیری و ثبت رکورد فکی برای ساخت یک پروتز دندانی را ضروری می‌داند اما محدود کردن کلیه مراحل قالب‌گیری و رکورد گیری در یک جلسه، موجب می‌شود در حالی که بیمار مراجعه کننده به یک دندانپزشک در ابتدای ماراتون ساخت دست دندان قرار دارد، بیمار مراجعه‌کننده به یک دندانپزشک تجربی دست دندان خود را تحویل بگیرد . شاید اگر روزی شما نیز بی‌دندانی کامل را تجربه می‌کردید ، می‌توانستید ارزش تحویل زودهنگام پروتز برای بیمار را درک کنید!
تشویق دوستان و آشنایان
توصیه دیگران ، بدون شک یکی از عوامل اصلی رونق یک مطب دندان‌پزشکی است که می‌تواند یک مطب را تا حد انفجار از بیمار آکنده کند! نقش این عامل به حدی است که در حدود ۵۰ درصد از افراد مورد پرسش قرار گرفته در این تحقیق، یکی از علت‌های مراجعه به دندانساز را توصیه دوستان و آشنایان خود عنوان کرده‌اند. در حالی که هزینه کمتر و نزدیک بودن به محل سکونت در مراتب بعدی قرار گرفته‌اند.
… و اما پیشگیری در عین ناتوانی از درمان
با توجه به قراین موجود در جامعه شاید بتوان این‌طور اظهار عقیده کرد که در کشور ما، با اختلاف بسیار فاحشی، بیشتر پروتزهای دندانی توسط افرادی غیراز دندانپزشکان ساخته می‌شود . در چنین وضعیتی برای حفظ سلامت بیمارانی که به هر دلیلی یک دندانساز را به یک دندانپزشک ترجیح می‌دهند، عملی کردن پیشنهادهای زیر می‌تواند موثر باشد:
• آموزش روش‌های کنترل عفونت به دندانسازان به صورت آموزش مستقیم یا غیرمستقیم با ارایه بروشور یا کتابچه
• جلوگیری از فعالیت افراد فاقد صلاحیت در امور دندان‌پزشکی توسط مسوولان ذیربط یا در صورت امکان بازآموزی علمی این افراد
• افزایش سطح آگاهی مردم از طریق رسانه‌ها برای تغییر نگرش مردم
• واکسینه کردن افرادی که تحت عنوان‌های مختلف «دندانسازان تجربی» مشغول به کار هستند به منظور ایمن شدن افراد در مقابل بیماری‌های واگیردار و خطرناک
• نظارت و اجرای پروتکل کنترل عفونت در مطب دندانسازان تجربی