تنگی نفس چگونه با فشار خون ریوی ارتباط دارد یا بر آن تأثیر می گذارد؟
فشار خون ریوی وضعیتی‌ست که در آن فشار گردش خون ریه بیشتر از حد معمول بوده. و می تواند سمت راست قلب را تحت تاثیر قرار دهد.
قلب ما از چهار حفره ساخته شده که با پمپاژ خون در دو جهت گردشی کار می کنند :
- سیستمیک (همه اندام ها)
- و ریوی (ریه ها).
سمت چپ خون را به تمام بدن پمپاژ می کند. و اکسیژن را به مغز و همه اندام های دیگر می رساند.
سمت راست خون را به ریه ها پمپاژ می کند. جایی که می توان آن را به درستی اکسیژن رسانی کرد.
در ریه ها، گردش خون گردشی با مقاومت کم و فشار پایین است. هنگامی که مقاومت در گردش خون ریه بالا باشد، به دلیل شرایط مختلف، فشار افزایش می یابد.
هنگامی که افزایش فشار در گردش خون ریه به مقادیر خاصی می رسد، آن را PH می نامیم. یکی از دلایل تنگی نفس. معمولا به دلیل اکوکاردیوگرام غیرطبیعی برای بررسی تنگی نفس، بیمار برای PH ارجاع داده می شود. وظیفه پزشک شناسایی علت PH و درمان آن است. بیشتر اوقات، در بیماران مسن، مربوط به مشکل سمت چپ قلب است. اینکه سمت راست را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. موارد دیگر، به ویژه در بیماران جوان، وضعیت نادری به نام “پرفشاری خون شریانی ریوی” (PAH)ست، که با شرایط دیگر همراه میشود.
یا اگر علتش ناشناخته باشد، یا یک پیوند ژنتیکی باشد، به خصوص اگر اعضای خانواده دیگری با این بیماری وجود داشته باشند.
در نهایت، PH می‌تواند به دلیل لخته‌های قبلی در ریه‌ها باشد که به آن «پرفشاری خون ریوی مزمن ترومبوآمبولیک» (CTEPH) می‌گویند.
فشار خون ریوی دقیقا چیست و علت آن چیست؟
اغلب اوقات (تقریبا ۷۰ درصد)، PH به دلیل مشکل در سمت چپ قلب است که سمت راست را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.
هنگامی که بطن چپ، محفظه اصلی که خون را به تمام بدن پمپاژ می کند، به خوبی کار نمی کند یا بزرگتر یا سفت تر شده، و فشار داخل آن افزایش می یابد. و به نوبه خود بر گردش خون ریه و سمت راست تأثیر می گذارد.
در نتیجه از جانب قلب منجر به مشکلاتی می شود :
- بیماری ایسکمیک قلب (انفارکتوس میوکارد یا حمله قلبی)
- فشار خون بالا
- دیابت
- آریتمی (مانند فیبریلاسیون دهلیزی)
- بیماری های دریچه های سمت چپ قلب (دریچه های میترال یا آئورت)
- آمیلوئیدوز
هر چه سن بیمار بالاتر باشد و عوامل :
- خطر قلبی عروقی
- فشار خون بالا،
- دیابت،
- چاقی،
- سابقه مصرف سیگار بیشتر باشد، احتمال ابتلای بیمار به این شکل از PH بیشتر است.
- این امر با افزایش سن بیشتر می شود.
دومین شکل شایع PH مربوط به بیماری های ریوی است، مانند :
- بیماری COPD (بیماری انسدادی مزمن ریه)
- آمفیزم
- بیماری بینابینی ریه (فیبروز ریه)
- سارکوئیدوز
به ندرت، PH می تواند با این شرایط بدتر شود :
- بیماری های خود ایمنی یا بافت همبند (مانند اسکلرودرمی، آرتریت روماتوئید، لوپوس)
- بیماری قلبی مادرزادی (از بدو تولد)
- بیماری های کبدی (عمدتا سیروز همراه با فشار خون پورتال)
- بیماری های عفونی قبلی (مانند HIV، هپاتیت، شیستوزومیازیس)
- استفاده از داروهای خاص در گذشته (مثلاً بی اشتهایی، مصرف شده برای کاهش وزن).
گاهی اوقات همه علل شناخته شده را رد می کنیم و آن را “ایدیوپاتیک” می نامیم.
در برخی مواقع دیگر اعضای خانواده نیز تحت تاثیر قرار می گیرند و ما آن را “ارثی” می نامیم.
زیرا گاهی اوقات می توانیم ژن های اصلاح شده را به عنوان علت بیماری شناسایی کنیم.
همانطور که قبلا ذکر شد، گاهی اوقات علت لخته قدیمی در گردش خون ریه است.
که باعث انسداد گردش خون می شود. که بیماری ترومبوآمبولیک مزمن بوده و همین باعث PH (پرفشاری خون ریوی مزمن ترومبوآمبولیک یا CTEPH) نیز میشود. جالب اینجاست ۲۰ تا ۳۰ درصد از مواقع بیماران هرگز لخته های شفافی در ریه ها (آمبولی ریوی) یا پاها (ترومبوز وریدی) نداشتند، بنابراین می توان به راحتی آن را رفع کرد.
تشخیص این عارضه بسیار مهم است.
زیرا تنها موردیست که با جراحی قابل درمان است. جراح اسکار داخل رگ های ریه را برمی دارد. و جریان خون را با بهبودی کامل در بیش از ۷۰ درصد موارد باز می گرداند.
اگر جراحی جز گزینه‌های درمانی نباشد یا PH باقیمانده پس از جراحی وجود داشته باشد، می توانیم درمان با قرص یا روشی به نام “آنژیوپلاستی” را در نظر بگیریم، با استفاده از کاتتر بالونی برای گشاد کردن عروق باریک شده.
متأسفانه هنوز درمانی قطعی برای سایر اشکال PH نیست. اما داروهای متعددی می‌باشد که می تواند علائم و در نتیجه کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.