فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان
فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان از زیرشاخه های رشته کودکان است که به سلامت و اختلالات سیستم عصبی کودکان می پردازد . بسیاری از انواع بیماریهای مادرزادی و اکتسابی کودکان با درگیری های مغزی و نخاعی ( دستگاه عصبی مرکزی ) یا درگیری سیستم اعصاب محیطی و یا حیطه عصبی عضلانی (نوروماسکولار) می باشد . رشته فوق تخصصی مغز و اعصاب کودکان به مقوله های فوق پرداخته، در حیطه های اصلی پیشگیری، تشخیص ، درمان و پیگیری عمل می نماید.
مهمترین بیماری های مغز و اعصاب کودکان شامل سردرد ، تشنج ، اختلال گفتاری ، تاخیر تکاملی ، لکنت زبان ، میوپاتی یا ضعف عضلانی ، سرگیجه ، میگرن ، صرع ، بیش فعالی و فلج مغزی می باشد .
وقتی یک دانشجوی پزشکی دوره پزشکی عمومی را به پایان می برد ، در صورتی که علاقمند به رشته تخصصی کودکان بوده باشد و امتیاز لازم را در آزمون تخصصی کودکان کسب کرده باشد ، وارد رشته تخصصی کودکان می شود . بعد از دوره تخصصی متخصص کودکان باید قبولی آزمون بورد تخصصی را کسب نماید تا بتواند در آزمون فوق تخصصی مغز و اعصاب کودکان شرکت نماید . در صورت قبولی در این آزمون باید دو سال در رشته مغز و اعصاب کودکان تحصیل نماید تا حائز درجه فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان شود.
نقش فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان چیست ؟
وقتی بیمار مبتلا به بیماری های مغز و اعصاب کودکان به فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه می کند ، دکتر مغز و اعصاب کودکان با گرفتن شرح حال وثبت آن و معاینه کامل بیمار متناسب با نوع بیماری ، درخواست انجام اقدامات تشخیصی پاراکلینیکی مورد نیاز نظیر اقدامات آزمایشگاهی ، رادیولوژیکی و الکتروفیزولوژیک را داده و با انجام بررسی های تشخیصی مورد نیاز و با تفسیر وگزارش نوار مغز و نوار عصب-عضله و بعد از تشخیص بیماری اقدام به تجویز دارو یا انتخاب بهترین رویکرد درمانی و به کار گیری اقدامات توانبخشی مورد نیاز نموده و پیگیری و انجام اقدامات مراقبتی را نیز انجام می دهد .
علت بیماری های مغز و اعصاب
بیماری های مغز و اعصاب در کودکان ممکن است به علت هر کدام از دلایل زیر رخ دهند. آن ها را با یکدیگر مرور می کنیم :
اختلالات ژنتیکی در کودکان
در بسیاری موارد ، والدین این اختلالات را از طریق ژن خود به کودک منتقل می کنند . از سوی دیگر، این جهش ژن ها ممکن است در طول رشد جنین رخ دهند. همچنین ممکن است بر روی رشد مغز و سیستم عصبی نیز اثرات مخربی داشته باشند.
نوروتوکسین ها (سموم عصبی)
نوروتوکسین ها مواد مضری هستند که بر رشد مغز جنین در دوران بارداری تاثیر می گذارد . این سموم شامل الکل، سرب، جیوه و برخی مواد افزودنی غذایی است. در همین حال، آنها از طریق جفت به جنین منتقل می شوند. در نتیجه، نوزادان تازه متولد شده دارای مشکلات فکری و رفتاری خواهند شد.
هیپوکسی در نوزادان
این عارضه ای است که موجب آسیب رسیدن به مغز به دلیل کمبود اکسیژن می شود و ممکن است در طول رشد جنین در دوره حاملگی رخ دهد . علاوه بر این ، عوارض زایمان نیز ممکن است به این اختلال منجر شود. در نتیجه، کودک مبتلا ممکن است مشکلات فکری از خود نشان دهد. همچنین از دیگر اختلالات عصبی رایج مانند صرع نیز رنج خواهند برد.
عفونت های پس از زایمان
برخی از بیماری های مغز و اعصاب در کودکان به علت عفونت های پس از زایمان ایجاد می شود . شایع ترین این عفونت ها عبارتند از انسفالیت و مننژیت – پاتوژنیک
آنسفالیت التهاب مغز است در حالی که مننژیت عفونت پاتوژنیک است . در نتیجه ، کودکان مبتلا به علائم از مشکلات مختلفی رنج می برند . این مشکلات شامل مشکلات حافظه ، اختلالات گفتاری، مشکلات رفتاری و سایر مسائل مرتبط خواهد بود.
صدمه های مغزی
هر گونه آسیب های مغزی یا نخاعی می تواند مسئول اختلالات عصبی در کودکان باشند . شدت اختلالات بستگی به صدمه مغزی و قسمت آسیب دیده مغز دارد.
شایع ترین اختلالات مغز و اعصاب در کودکان
در ادامه به برخی از رایج ترین اختلالات مغز و اعصاب در کودکان اشاره می کنیم . این مطلب همچنین اطلاعات مختصری را در مورد علل و اثرات این اختلالات نیز ارائه می کند .
سندروم کودک الکلی ( تاثیر الکل بر جنین )
این اختلال زمانی اتفاق می افتد که یک زن در دوران بارداری الکل مصرف کند . الکل به جنین منتقل می شود و کودک را از مواد مغذی و اکسیژن محروم می کند. در نتیجه ، الکل به چندین اُرگان بدن آسیب می رساند. در این مورد آسیب مغزی، علائم زیر رخ می دهد :
- -بیش فعالی
- -به سختی تمرکز کردن
- -قضاوت ضعیف
- -اختلال فکری
- -تاخیر رشد و کسب مهارت در تکلم،حرکت و مهارت های اجتماعی
- -عدم یادگیری
بیش فعالی
اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز یک اختلال رفتاری بسیار معمول است . این اختلال از دوران کودکی شروع می شود و ممکن است تا سن بلوغ و بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند . به همین علت، پزشکان این عارضه را دقیقا بیش فعالی نامیده اند.
کودکان مبتلا به این بیماری رفتار بی قراری یا بیش فعالی زیادی را از خود نشان می دهند . علت شایع این بیماری احتمالا ارثی است . همچنین ممکن است به علت عوامل دیگری باشد که به پیشرفت و رشد مغز آسیب می رساند.
این عوامل شامل:
- نوروتوکسین ها
- قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی
- قرار گرفتن در معرض دود تنباکو
- آسیب های مغزی
در ادامه به برخی از شایع ترین نشانه هایی اشاره می شود که کودکان مبتلا به بیش فعالی از آن رنج می برند :
- -رفتارهای نا آرام یا بی قرار بودن
- -بیش از حد حرف زدن
- -عدم توانایی برای تمرکز طولانی مدت بر روی یک موضوع
- -به طور کلی بی توجه بودن به مسائل
صرع در کودکان
این عارضه شامل تشنج می شود . این عارضه بر جنبه های مختلف زندگی یک کودک از جمله رفتار اجتماعی و توانایی های یادگیری تاثیر می گذارد. با این حال، محققان پزشکی متوجه شده اند که ۷۰ درصد از کودکان مبتلا به صرع زمانی که رشد می کنند، بهبود می یابند.
به غیر از تشنج، شایع ترین نشانه های این عارضه در ادامه شرح داده شده است :
- -عدم پاسخ گویی به مدت چند ثانیه
- -به سرعت هوشیار شدن پس از تشنج
- -به یاد نیاوردن دوره های تشنج
- -یک یا چندین تشنج داشتن در طول روز
بیماری های مغز و اعصاب در کودکان
فلج مغزی در کودکان
شایع ترین علائم فلج مغزی، تاخیر در رشد است . این عارضه زمانی شناسایی می شود که نوزادان قادر به نشستن، خزیدن و راه رفتن نیستند . همچنین آنها قادر به بروز سایر نقاط عطف رشد در سن مناسب خود نیستند. علائم دیگر بیماری عبارتند از:
- –تن عضلانی فلاپی
- -گرفتگی عضلات
- -واکنش ضعیف
- -به سختی بلعیدن غذا
- -راه نرفتن در سن ۱ سالگی تا ۱۸ ماهگی
- -عدم توانایی برای ساخت جمله در سن ۲ سالگی
اختلالات عصبی نادر در کودکان
در ادامه به برخی از بیماری های عصبی که به ندرت در کودکان رخ می دهد اشاره می کنیم :
بیماری شیندلر
این یک بیماری ژنتیکی است که از والدین به کودک به ارث می رسد . هنگامی که این عارضه در دوران کودکی اتفاق می افتد ، شما به عنوان نوع دوم بیماری شیندلر از آن یاد می کنید. قابل ذکر است که کودکانی با این عارضه نتوانسته اند بیش از ۳ الی ۴ سال زنده بمانند.
علائم رایج این عارضه عبارتند از :
- -عقب ماندگی ذهنی
- -تشنج
- -همچنین نابینایی در موارد وخیم
سیرنگومیلیا
این عارضه به علت تشکیل کیست در نخاع رخ می دهد. این مسئله می تواند دلایل متعددی داشته باشد، مثلا، نقص تولد، تروما یا فقدان رشد مغزی مناسب .
علائم رایج این عارضه عبارتند از :
- -ضعف
- -درد
- -سردرد های مکرر
- -کنترل ضعیف مثانه
کارنوزینمی
این یک اختلال متابولیکی است که منجر به تاخیر در رشد کودک می شود . این عارضه شامل علائمی مانند تشنج و حرکات ناخواسته اندام می باشد. در ضمن، عقب ماندگی ذهنی عمومی نیز یکی از علائم آن است.
سندرم Meige
این عارضه عصبی بر عملکرد عضلانی تاثیر می گذارد. علائم رایج این عارضه عبارتند از :
- -انقباض عضلانی
- -چشمک زدن های مکرر
- -خروج زبان از دهان
سندرم کلوور-باکی
این سندرم به علت آسیب رسیدن به مغز انسان اتفاق می افتد. در این عارضه، امکان از دست دادن حافظه و دمانس وجود دارد. سایر علائم رایج این عارضه عبارتند از :
- عدم توانایی تشخیص و ناتوانی در تجربه
- احساس ترس و خشم
- افراد مبتلا به این عارضه به راحتی توجه و تمرکز خود را از دست می دهند.
- علائم تاخیر در رشد مغزی
شما می توانید علائم تاخیر در رشد مغزی را در ادامه مشاهده کنید :
- واکنش نشان ندادن به صداها
- عدم توانایی برای کنترل سَر در سن ۳ ماهگی
- گرفتگی عمومی عضلات
- به سختی اشیا را به سمت دهان بردن
- بر عکس نشدن تا سن ۴ الی ۷ ماهگی
- نخزیدن تا سن ۸ الی ۱۲ ماه
آیا اوتیسم یک بیماری مغز و اعصاب محسوب می شود ؟
بله ، اختلال طیف اوتیسم – یا اوتیسم – یک اختلال عصبی است . این وضعیت بر رفتار و مهارت های اجتماعی کودکان تاثیر می گذارد . این عارضه شامل آسیب های مغزی است که ممکن است به دلایل مختلفی مانند التهاب مغزی رخ داده باشد .